Je loopt door rustig door het Bentwoud. De gevallen bladeren knisperen onder je voeten, je voelt een frisse wind zachtjes door je haren waaien en een heerlijke boslucht dringt tot diep in  je neus. Aan alles merk je dat het herfst is. Ineens schrik je op van een harde krassende roep naast je, en zie je in je ooghoeken een bruine vogel weg vliegen met prachtige blauwe vleugels, die keihard contrasteren met het donkere bos. Je bent zojuist een van de mooiste vogels van het Bentwoud tegen het lijf gelopen, de gaai!

Voortdurend krassende eikelzoeker

De wetenschappelijke naam van de gaai, Garrulus glandarius, kan je vertalen als 'voortdurend krassende eikelzoeker'. Deze naam hebben ze te danken aan het feit dat ze in de herfst starten met het hamsteren van duizenden eikels! Waar de gaai in het voorjaar en de zomer leeft van fruit, insecten, eieren of zo nu en dan een jonge vogel, moet hij in de herfst overschakelen op eikels. Dag in, dag uit vliegen ze kilometers af en aan met een krop vol met verse eikels, om deze vervolgens stuk voor stuk te verstoppen onder de grond. Per keer kunnen zo 6 eikels mee nemen, 5 in een krop in de keel, 1 in de snavel. De start van de herfst betekend voor de gaaien dat ze lange dagen moeten gaan maken. Binnen 1 maand verstoppen deze ijverige jongens namelijk dik 5000 eikels! Al deze eikels liggen verspreid over kilometers afstand. Om ze toch allemaal terug te kunnen vinden maken de gaaien gebruik van herkenningspunten als bijvoorbeeld een paaltje, stamvoet, boomstronk of een steen. Zijn er geen herkenningspunten aanwezig? Geen probleem, dan maken deze intelligenten vogels zelf gewoon een geheugensteuntje door voorwerpen als een takje of een steentje naast de begraven eikels te leggen. Heeft een gaai door dat je hem in de smiezen hebt wanneer hij bezig is met het verstoppen van een eikel, dan is de kans groot dat hij deze even later weer opgraaft en elders verstopt. Iedere eikel telt ten slot van rekening!

Bosbouwer

Dankzij een bepaald gebied in de hersenen van de gaaien, de hippocampus, kunnen ze zich de locaties van de verstopte eikels goed herinneren. Zelfs maanden later kan hij ze zonder problemen feilloos terug vinden. Maar goed, als je meer dan 5000 eikels hebt verstopt, is de kans groot dat je er na de winter toch een paar over het hoofd gezien hebt. Deze eikels kunnen het daar op volgende voorjaar weer mooi uitgroeien tot een nieuwe zaailing. Dit verklaard waarom je soms op de meest random plekken in het Bentwoud ineens jong eikjes ziet opkomen. Dit maakt dat de gaai een perfecte bosbouwer is die ons helpt deze prachtige inheemse boomsoort door het gebied te verspreiden.

Zangvogel

De gaai, is net als de rest van de soorten uit de kraaienfamilie, een zangvogel. Maar, met zijn bekende bijnaam de “schreeuwekster”, vervalt al snel al je hoop op een mooi liedje. Kijk, deze naam komt zeker niet zomaar uit de lucht vallen, want gaaien kunnen zeker een hoop herrie maken. Ze staan bekend als het indringersalarm van het bos. Komt er gevaar aan, de laten ze met een luide schelle krassende roep het hele bos weter dat ze alert moeten zijn. Daarnaast zijn ze ook nog eens meesters in het imiteren van het geluiden van andere dieren. Kijk dus niet raar op als tijdens een boswandeling het gekef van een hond of het miauwen van een kat hoog uit het bladerdak hoort komen! Ik zeg dit uit ervaring… Ik heb ook wel eens tijd zitten zoeken omdat ik dacht dat ik vlak boven mijn hoofd een buizerd uit de kastanje in mijn achtertuin hoorde komen. Wat bleek uiteindelijk, het was gewoon een gaai!

In het voorjaar beginnen de hormonen te borrelen bij de gaaien. De jonge vogels verzamelen zich in de bossen voor een grote ceremoniële groepsbalts. Ze vliegen steeds grotere vaart achter elkaar aan, totdat er de grote jacht ontstaat tussen de boomtakken. Dit is een herrie van jewelste waarin de gaaien met luide krassende kreten alle rust in het bos in 1 klap volledig verstoren. Heeft een mannetje een leuke dame gevonden, dan veranderen zijn harde rauwe kreten in een liefelijke fluisterzang vol met allerlei verschillende fluittoontjes en tikjes waarmee hij haar het hof maakt. Haha eigenlijk is dit niet heel veel anders dan dat we bij mensen zien. Hoe vaak zie je het niet gebeuren, mannen die onderling stoer doen en een grote mond hebben, maar wanneer ze bij hun meisje komen ineens veranderen in zachtaardige softies haha. ;)

Unieke streepjescode

De gaai is een kraaiachtige, maar onderscheid zich sterk van onze andere kraaien als de ekster, kauw of zwarte kraai door hun prachtige kleurenpallet. Hun prachtige beigebruine lichaam wordt schitterend gecontrasteerd met die zwarte hangsnor, lichte kruin en zwart-witte vleugels en staart. En dan, als kers op de taart, die beeldschone blauwe veertjes op de vleugel! Voor iedere vogelaar is het DE trofee om te vinden tijdens je wandelingen. Menig boswachterhoed is dan ook voorzien van zo’n veertje aan de zijkant! Wist je dat iedere gaai in deze blauwe veren een unieke streepjescode heeft?! Hiermee is hij individueel te herkennen. Probeer maar eens wat foto’s te maken van gaaien in je buurt, en deze met elkaar te vergelijken.

Mierenbad

Gaaien hebben regelmatig last van veerluizen. Deze kleine beestjes kruipen tussen de veren en maken de vogels helemaal gek van de jeuk! Gelukkig hebben deze vogels hier iets slims op bedacht, namelijk een mierenbad nemen! Wat ze dan gaan doen is dat ze met hun vleugels en staart open midden in een nest met mieren gaan liggen. Het mierenleger gaat vol in de aanval tegen deze indringer en spuiten het verenkleed helemaal onder het mierenzuur. Precies wat de gaai voor ogen had. Na deze douche van mierenzuur zijn die vervelende luizen binnen de kortste keren al sneeuw voor de zon verdwenen!

Steeds algemener

De gaai, die voorheen altijd vlaamse gaai werd genoemd, was voorheen altijd een echte bosvogel. Gaaien zijn de afgelopen decennia sterk in aantallen toegenomen, waardoor ze zich steeds verder verspreiden. Zo kom je ze tegenwoordig al gewoon in stadsparken en soms zelfs in tuinen tegen. Dat de gaai zo is toegenomen heeft mede te maken met dat we steeds meer bos en houtsingels hebben aangeplant. Ook worden de vogels steeds minder bejaagd omdat ze eieren en jongen van andere zangvogels eten. Maar, ondanks dat de soort zich makkelijk aan past, blijven ze toch altijd nog hun schuwheid behouden.

Laatste Bentwoudbewoner Jonathan Leeuwis

Met deze prachtige vogelsoort sluit ik mijn bijdrage aan deze leuke serie af. Vanaf maandag 6 november verlaat ik namelijk het Bentwoud, en ga aan het werk als boswachter publiek in het prachtige Nationale Park de Biesbosch. De afgelopen (bijna) 6 jaar heb ik mezelf met erg veel plezier in mogen zetten voor dit prachtige jonge natuur- en recreatiegebied. Ik wil iedereen hartelijk bedanken voor de fijne samenwerking, leuke gesprekken en alle betrokkenheid! Tot ziens in het veld!

Foto: Aaldrik Pot