Het lijkt nog zo rustig in het Bentwoud. De lente staat al in de startblokken, maar voor nu is het vooral nog grauw en guur. Maar, schijn bedriegt! Momenteel zijn de grasvlaktes van het Bentwoud namelijk getransformeerd in een groot strijdveld. Het is rammeltijd bij de hazen!
Boksende rammelaars
Hazen zijn niet zulke sociale dieren. In tegenstelling tot konijnen leven ze niet in groepen, maar het liefst solitair. De dag brengen ze door in hun leger, wat eigenlijk niet meer dan een platgestampt kuiltje in het open veld is. Weer of geen weer, deze bikkels zijn altijd in het open veld te vinden! In de schemer verlaten ze hun leger, en hobbelen ze rustig door middel van vaste wissels richting de foerageerplek. Hier moeten de mannetjeshazen, die rammelaars worden genoemd, zich iedere avond even melden. Alleen dan maken ze kans om in de paartijd een dame, ook wel moerhaas genoemd, het hof te maken. De dames zijn hier namelijk heel duidelijk in. Ben je een vreemdeling, maak je bij voorbaat al geen kans!
Halverwege februari tot eind maart is de paartijd bij de hazen, dit noem je de rammeltijd. Bij het toenemen van de intensiteit van het daglicht beginnen de hormonen bij de rammelaars op te borrelen. Ze zijn niet meer te genieten en erg agressief. De foerageervelden zijn niet langer rustig en vredig, maar veranderen langzaam in een grote boksring! Moerhazen zijn erg kieskeurig wie uiteindelijk de eer krijgt om te paren. Alleen de sterkste rammelaar maakt een kans bij haar. Het mag duidelijk zijn, de rammelaars moeten zich bewijzen! Uren lang wordt er gevochten om wie de sterkste is. Hierbij staan de heren op hun achterpoten, en delen met hun voorpoten flink rake klappen uit! Als deze boksers elkaar te lijf gaan is het zeker geen uitzondering dat de plukken haar in de rondte vliegen! En de moerhaas? Die kijkt op haar gemakje toe vanaf de zijlijn.
Het hazenpad nemen
Mocht het zo ver zijn dat er een absolute winnaar uit de bokscompetitie is gekomen, dan is het tijd voor een stukje romantiek! De winnende rammelaar maakt het vrouwtje volgens een vast ritueel het hof, dat bij het vrouwtje de een eisprong oproept. In de vroege morgen ligt een moerhaas te midden van een groep van soms wel 9-14 rammelaars. Ze wordt benaderd door de dominante rammelaar, die als winnaar uit de strijd is gekomen. Hij loopt naar haar toe en besnuffelt teder haar neus, waardoor ze hun geuren uitwisselen. Vervolgens gaat de rammelaar op de achterpoten staan op en maait met zijn voorpoten door de lucht. De moerhaas doet hem naar, en laat hiermee zien dat ze opgewonden is. Ze raken elkaar nog niet aan. Mocht haar partner haar van achter proberen te benaderen, wordt ze woedend, en trapt meteen fel van zich af, of geeft hem een flinke stoot op z’n kop. Het mag duidelijk zijn, een moerhaas wilt als een echte dame behandeld worden!
Zo nu en dan is er toch een rammelaar die het niet aan kan zien dat een ander “zijn” dame het hof maakt, en neemt toch niet voldoende met zijn verlies. Zodra deze zich met het ritueel begint te bemoeien, breekt er meteen volledige chaos uit bij alle aanwezig hazen, die het dan allemaal nodig vinden om zich er ook mee te gaan bemoeien. Ze trappen en slaan elkaar, grommen, jagen achter elkaar aan en maken tot wel 2 meter hoge luchtsprongen, totdat ze allemaal helemaal uitgeteld zijn. Tijdens deze hevige strijd ligt de moerhaas eerst doodstil, maar neemt ineens plotseling vanuit het niets in sprint het hazenpad. Ze schudt alle rammelaars van zich af, behalve een. Dit dier, dat stijf staat van de hormonen, geeft haar een oorvijg, waarna de strijd tussen de partners losbrandt. Is de moerhaas nog niet klaar om te paren, dan kan de rammelaar er wel naar fluiten. Ze draait zich dan om en houdt deze hitsige heer met flinke trappen en stoten op gepaste afstand. Alleen zij bepaalt het moment van paring!
Moederziel alleen
Is de moerhaas eenmaal gepaard, wat meestal een vluggertje van niet meer dan 30 seconde is, keert de rust terug onder de hazen. Na ongeveer 42 dagen komen er 3-5 jonge haasjes ter wereld. Bijzonder is dat de moerhaas 4 dagen voor de geboorte van de jongen aan de andere eierstok al weer nieuwe embryo’s ontwikkeld voor een tweede worp. Dit noemen we superfoetatie. Op deze manier is soms tot wel 4 keer per jaar aan de lopende band drachtig. Bij de geboorte kunnen de jonge haasjes meteen zien en lopen. Dat is ook nodig, want de moeder verlaat haar kroost zo snel mogelijk. Het klinkt misschien hard, maar dit doet ze puur uit bescherming. Jonge hazen zijn nog geurloos, waardoor ze voor roofdieren als een bijvoorbeeld vos minder makkelijk op te sporen zijn. Als moederlief te lang bij haar kleintjes zou blijven, dan gaat haar geur in de jongen zitten, en ruikt een vos ze al op afstand. De eerste 2-3 dagen blijven de kinders nog bij elkaar, daarna zoeken ze allemaal hun eigen weg. Mocht een vos ze vinden, is er in ieder geval maar 1 slachtoffer in plaats van alle jongen. Nog 4 weken lang ontmoeten de jongen en de moeder elkaar net na zonsondergang op de plek waar de jongen ter wereld zijn gebracht. De jonge haasjes kunnen dan even snel bij moeder drinken, waarna ze allemaal weer hun eigen weg gaan. Na die 4 weken staan de jonge haasjes er helemaal alleen voor en moeten ze volledig op eigen benen kunnen staan.
Een jong haasje gevonden?
Een grote fout die veel mensen maken is dat wanneer ze een eenzaam jong haasje zien, ze deze hulp willen bieden. Natuurlijk een super mooie en zorgzame gedachten, alleen niet de meest verstandige. Zoals je hier boven leest, is het juist de bedoeling dat de haasjes alleen zijn. Ze zijn dus niet de moeder kwijt. Raak je de jonge haasjes aan, dan komt er een mensenlucht in de haasjes te zitten. Er is een kans dat de moeder de jongen dan instinctief afstoot. Het beste is dus de haasjes gewoon te laten liggen.
Topconditie
Ieder dier heeft een eigen manier van overleven. De ene valt aan bij gevaar, de ander duikt weg of gaat op de vlucht. De haas leeft voornamelijk in het open veld, dus veel schuilplekken zijn er niet. De beste optie is dus vluchten. Hazen zijn hier dan ook helemaal op gebouwd. Met een snelheid van dik 60 kilometer per uur schieten ze over het land heen. Mocht het nodig zijn, houden ze dit tempo gerust een kwartier lang vol. Geen vos die dit bij kan houden! Om achtervolgers extra af te schrikken, kunnen de dieren tijdens het rennen binnen een seconde omslaan, en het zelfde pad terug nemen. Dit noemen we ‘haken slaan’. Wordt het de haas toch te spannend, zal hij niet twijfelen om een sloot over te springen, of er juist in te duiken, om zo aan de vijand te ontkomen. Kortom, je moet wel van hele goeie huizen komen om een volwassen haas te vangen!
Het mag duidelijk zijn, de haas is een bikkelhard dier dat zich helemaal thuis voelt in onze polders. Toch gaat het niet goed met de hazen. Door de huidige vorm van agrarisch gebruik van het land, de toename van bebouwing en de uitbreiding van het wegennet en de blijvende jacht, wordt het voor de haas steeds moeilijker om zich staande te kunnen houden in dit volle land. We zijn daarom ook extra blij dat we in het Bentwoud nog een mooi thuis kunnen bieden aan een grote hazenpopulatie. Als je zelf kans wilt maken op het zien van rammelende hazen, maak je de meeste kans bij het eerste daglicht, of tegen de avondschemer aan. Hazen zijn en blijven toch voornamelijk nachtdieren.