"koekoek koekoek koekoek", wie vroeg in de morgen door het Bentwoud gaat, kan er eigenlijk niet meer omheen, de koekoek is terug! Naar de winter doorgebracht te hebben in Afrika galmt hun kenmerkende zang door het gebied heen. Alles lijkt er op dat de vogels klaar zijn voor een nieuw broedseizoen. Of, mag je het bij deze vogels geen broedseizoen noemen?

"Luie vogels"

De koekoek is, buiten het feit dat ze uit tropisch Afrika komen vligen, een bijzonder "luie en gemakzuchtige" vogel. Het maken van een nest, broeden op eieren en het eindeloos heen en weer vliegen om jongen te voeren, is voor deze vogels toch echt veel te veel van het goede. Hij laat het werk liever door andere opknappen, sterker nog, de kleintjes mogen het werk doen! Je raadt het misschien al, de koekoek dropt zijn eieren gewoon bij andere vogels in het nest. Al een bijzonder verhaal op zich, maar het wordt nog gekker! Ga er even goed voor zitten.

Waardvogels

Iedere koekoek heeft een waardvogel, dit is een vaste vogelsoort waar hij zijn eieren in het nest legt. Dit kunnen bijvoorbeeld kleine karekieten, graspiepers, rietzangers of grasmussen zijn. Besef dat dit vogeltjes zijn die meestal maar de helft van zijn eigen formaat zijn! Iedere koekoek heeft een vaste vogelsoort wij hij in gespacialiseerd is, dit noemen we de waardvogel. Om het makkelijk te maken, spreken we in dit verhaal even over de grasmus, welke veel in het Bentwoud voor komt.

Camouflage ei

Het koekoekpaar gaat altijd erg gehaaid te werk. Zo vliegt het mannetje, welke met zijn grijze bovendelen en gebandeerde borst erg op een sperwer lijkt, laag rondjes door het gebied. Hiermee zorgt de vogel voor veel opschudding onder de zangvogeltjes, die denken dat er een roofvogel op jacht is. Het grasmuspaar gaat achter het de koekoekman aan, om deze uit hun territorium te jagen. Voor het wachtende vrouwtje van de koekoek, welke bruin is, is dit de uitgelezen kans om naar het nest van de grasmus te vliegen. Snel eet ze een paar eieren van de vogels op, en legt er zelf 1 ei in. Het ei van de koekoek is helemaal aangepast aan zijn waardvogel, en heeft dus ook precies de zelfde kleur en tekening als deze eieren. Zo ziet een ei van een grasmus-koekoek er heel anders uit als die van een kleine karekiet-koekoek. Dit geintje flikt een vrouwtje koekoek soms wel 20 keer per broedseizoen. Ongeveer 70-90% van de grasmussen heeft deze smerige truc door, en gooit het koekoeksei er uit. Maar, doordat de eieren, op het formaat na, sprekend lijken op die van de waardvogel, zijn er altijd nog paartjes die er met open ogen in tuimelen. Het vrouwtje van deze vogels zal dus een koekoesei uitbroeden.

Overspannen "pleegouders"

De koekoekvrouw zorgt er voor dat ze haar eieren zo legt, dat deze net iets eerder uitkomen dan die van de waardvogel, in dit geval dus de grasmus. Wanneer het jong net uit het ei gekropen is, en zelf niets meer is dan een kaal, blind en zielig mormeltje, is het eerste wat hij instinctief doet is al zijn pleegbroertjes en -zusjes, welke vaak nog in het ei zitten, met zijn schouderbladen uit het nest duwen. Op deze manier krijgt hij het voor elkaar om alle aandacht en al het voedsel voor zichzelf te krijgen. Dit is nodig ook, want een jonge koekoek groeit hard, en binnen de kortste keren is hij zijn pleegouders al voorbij. Om de grasmusouders nog even extra voor de gek te houden, is de kleur en tekening aan de binnenkant van de snavel van de jonge koekoek ook nog eens precies het zelfde als die van grasmuskuikens. Zo is dus ook iedere jonge koekoek anders, een jonge grasmus-koekoek is dus heel anders als een jonge rietzanger-koekoek of een jonge karekiet-koekoek. Toch is het wel allemaal de zelfde koekoeksoort. Dit is toch onvoorstelbaar?!

Vroeg weg

Wanneer de jonge koekoek groot genoeg is verlaat hij zijn oververmoeide pleegouders, en gaat de wijde wereld in. Zijn echte ouders, welke niet meer hoefden te doen dan eieren droppen, zijn hem vaak al lang weer gepeerd, en zitten al lang en breed lekker warm in Afrika. Zelf blijven de jonge koekoeken nog even hangen tot augustus, begin september, en gaan dan ook hun ouders achterna.

Het jaar daar op komen ze terug naar Nederland, en proberen precies het zelfde geintje te flikken als hun ouders. Sommige mannen zijn niet zo dapper, en kunnen na een paar weken of dagen de moed op het vinden van een vrouwtje al opgeven, en gaan weer terug vliegen naar Afrika.